Φ.Π.Α.: Μια μεγάλη παρεξήγησή. 💬Στήλη Taxlens

1) Τι είναι ο Φ.Π.Α. — και γιατί “δεν είναι δικά μας χρήματα”

Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.) είναι έμμεσος φόρος κατανάλωσης. Ο επαγγελματίας/επιχείρηση εισπράττει ΦΠΑ από τον πελάτη (εκροές) και συμψηφίζει τον ΦΠΑ που πλήρωσε σε αγορές/δαπάνες (εισροές).

Η οφειλή ΦΠΑ = ΦΠΑ εκροών – ΦΠΑ εισροών.

Νομικό πλαίσιο: ν. 2859/2000 (Κώδικας ΦΠΑ) – βασικές έννοιες, συντελεστές, δικαίωμα έκπτωσης & δηλώσεις. Συμπληρωματικά εφαρμόζεται η Οδηγία 2006/112/ΕΚ.

Συντελεστές (ενδεικτικά): κανονικός, μειωμένοι & υπερμειωμένος, ανά είδος αγαθού/υπηρεσίας. (Οι τρέχοντες συντελεστές ορίζονται στον ΚΦΠΑ· επιβεβαιώνονται ανά ΚΑΔ/είδος).

2) Πώς και πότε αποδίδεται ο ΦΠΑ (υποβολή–πληρωμή)

·  Περίοδος δήλωσης:

o    Μηνιαία για διπλογραφικά.

o    Τριμηνιαία για απλογραφικά.(εάν έχεις έναρξη από 01/01/2024 ο νόμος ορίζει πλέον μηνιαία)

·  Προθεσμία: έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του μήνα που ακολουθεί την περίοδο.

·  Πληρωμή: με Ταυτότητα Οφειλής (Τ.Ο.) μέσω e-banking μετά την υποβολή στο myAADE.

·  Βάση υπολογισμού: κατά κανόνα με την έκδοση παραστατικού, όχι με την είσπραξη.

o    Εξαίρεση: το ειδικό καθεστώς είσπραξης (άρθρο 39β ΚΦΠΑ), προαιρετικά και υπό προϋποθέσεις — ο ΦΠΑ καθίσταται πληρωτέος με την είσπραξη.

Πρακτικά: Αν δεν είσαι στο 39β, αποδίδεις ΦΠΑ ακόμη κι αν ο πελάτης δεν σε έχει πληρώσει.

3) Η μεγάλη παγίδα ρευστότητας

Το ποσό ΦΠΑ που εισπράττεις δεν είναι δικό σου έσοδο. Είναι ξένα χρήματα που θα αποδώσεις στο Δημόσιο.

Συνηθισμένα λάθη:

·  Κάλυψη τρεχουσών αναγκών με “τα χρήματα του ΦΠΑ”.

·  Υψηλές πωλήσεις τέλους τριμήνου χωρίς πρόβλεψη ρευστότητας → σοκ στην προθεσμία.

·  Μη συντονισμός εκροών/εισροών (τιμολογείς νωρίς, δαπανάς αργά).

Mini-rule: Κράτα “λογαριασμό ΦΠΑ” (ξεχωριστό IBAN) όπου παρκάρεις τον εισπραχθέντα ΦΠΑ.

4) Δικαίωμα έκπτωσης ΦΠΑ (τι εκπίπτει και υπό ποιες προϋποθέσεις)

Κριτήρια (άρ. 30–32 ΚΦΠΑ, γενικώς):

1.    Σύνδεση με την οικονομική δραστηριότητα (όχι προσωπική χρήση).

2.    Νόμιμο παραστατικό στο ΑΦΜ της επιχείρησης.

3.    Τραπεζικός τρόπος πληρωμής (ιδίως άνω ορίων) — και myDATA διαβίβαση.

4.    Καμία ρητή απαγόρευση από ΚΦΠΑ/εγκυκλίους (ειδικές κατηγορίες).

Συνήθως εκπιπτόμενα (αν είναι επαγγελματικά):

·  Α’ ύλες, εμπορεύματα, επαγγελματικές υπηρεσίες, ενοίκιο επαγγελματικής στέγης, ενέργεια, τηλέφωνο/Internet, εξοπλισμός, λογισμικό/ERP, διαφήμιση, μεταφορικά.

Συνηθώς μη εκπιπτόμενα (ή με περιορισμούς):

·  Δαπάνες καθαρά προσωπικής φύσης.

·  Επιβατικά ΙΧ/μοτοσικλέτες και σχετικές δαπάνες όταν δεν τεκμηριώνεται επιχειρηματική χρήση ή αν υπάγονται σε κατηγορία για την οποία ο ΚΦΠΑ περιορίζει το δικαίωμα έκπτωσης.

·  Φιλοξενία/εστίαση/ψυχαγωγία για σκοπούς προβολής χωρίς τεκμηρίωση επιχειρηματικής αναγκαιότητας.

·  Δαπάνες που δεν έχουν διαβιβαστεί/τακτοποιηθεί στο myDATA.

Σημείωση: Οι εξαιρέσεις και περιορισμοί στο δικαίωμα έκπτωσης καθορίζονται από τον ΚΦΠΑ και ερμηνευτικές εγκυκλίους. Σε μικτή δραστηριότητα (φορολογητέες και απαλλασσόμενες πράξεις) εφαρμόζεται αναλογική έκπτωση (pro-rata).

5) Τιμολόγηση ειδικών περιπτώσεων (must-know)

·  Ενδοκοινοτικές αποκτήσεις/λήψεις υπηρεσιών (ΕΕ): αντιστροφή χρέωσης (reverse charge). Αυτο-υπολογίζεις ΦΠΑ ως εκροή και τον εκπέφτεις ως εισροή (αν έχεις δικαίωμα) — ουδέτερο ταμειακά, αλλά υποχρεωτικό λογιστικά.

·  Εξαγωγές & υπηρεσίες εκτός ΕΕ: συνήθως μηδενικός συντελεστής (zero-rated), αλλά απαιτούνται αποδεικτικά (τελωνειακά/συμβατικά). Συχνά δημιουργείται πιστωτικό υπόλοιπο ΦΠΑ → δυνατότητα επιστροφής με διαδικασία.

·  Απαλλασσόμενες δραστηριότητες (π.χ. ορισμένες ιατρικές/εκπαιδευτικές υπηρεσίες): δεν χρεώνεις ΦΠΑ, αλλά περιορίζεται το δικαίωμα έκπτωσης εισροών (pro-rata).

6) Case studies (με νούμερα & ροές)

Case A — Ελεύθερος επαγγελματίας (γραφίστας) με τριμηνιαίο ΦΠΑ

·  Τζίρος τριμήνου: 10.000 € + 24% = 12.400 € → ΦΠΑ εκροών 2.400 €

·  Δαπάνες: 4.000 € + 24% = 4.960 € → ΦΠΑ εισροών 960 €

·  Πληρωτέος ΦΠΑ: 2.400 − 960 = 1.440 €

·  Παρατήρηση ρευστότητας: Αν δεν έχει μπει σε 39β και δεν πληρώθηκε από 2–3 πελάτες, θα οφείλει 1.440 € παρ’ ότι δεν έχει εισπράξει πλήρως.

Πρόταση:

1.    Εξέταση 39β (αν δικαιούται) για καθεστώς είσπραξης.

2.    Λογαριασμός ΦΠΑ – άμεση απόθεση κάθε ΦΠΑ που εισπράττει.

3.    Timeboxing δαπανών (π.χ. αγορές τέλους τριμήνου) για ταχύτερο συμψηφισμό.

Case B — E-shop με αγορές από ΕΕ (Facebook/Google Ads, SaaS)

·  Facebook Ads Ιρλανδία (B2B): reverse charge. Λογιστικά: χρεώνει ΦΠΑ εκροών & ταυτόχρονα εκπίπτει ίσο ΦΠΑ εισροών (ουδέτερο).

·  SaaS εργαλεία (ΕΕ): ομοίως reverse charge.

·  Αποτέλεσμα: Δεν πληρώνει ΦΠΑ για τις συγκεκριμένες αγορές, αλλά αν δεν τα δηλώσει σωστά (myDATA/Φ2), κινδυνεύει με παραβάσεις και πρόστιμα.

Πρόταση:

·  Αυτοματοποιήσεις στο ERP για marker reverse.

·  Μηνιαίο reconciliation myDATA–ERP–τραπεζών.

Case C — Εξαγωγική υπηρεσία (εκτός ΕΕ) με πιστωτικό ΦΠΑ

·  Πράξεις με 0% ΦΠΑ (εκτός ΕΕ).

·  Αγορές στην Ελλάδα με 24% ΦΠΑ → δημιουργείται πιστωτικό.

Πρόταση:

·  Διαδικασία επιστροφής ΦΠΑ (φακέλωμα δικαιολογητικών, έλεγχος).

·  Προ-προγραμματισμός ρευστότητας, γιατί η επιστροφή έχει κύκλο χρόνου.

Case D — Μικτή δραστηριότητα (pro-rata)

·  Επιχείρηση με φορολογητέες και απαλλασσόμενες πράξεις.

·  Τα κοινά έξοδα εκπίπτουν κατά αναλογία (pro-rata).

Πρόταση:

·  Πολιτική διαχωρισμού δαπανών (direct allocation) όπου γίνεται, ώστε να μεγιστοποιείται η έκπτωση.

·  Ετήσια τακτοποίηση pro-rata (adjustments) στο κλείσιμο.

7) Checklist συμμόρφωσης & cash-flow

Κάθε μήνα/τρίμηνο:

·  Ξεχωριστός λογαριασμός ΦΠΑ (παρκάρει ο εισπραχθείς ΦΠΑ).

·  Συμφωνίες myDATA (έσοδα/έξοδα/χαρακτηρισμοί).

·  Έλεγχος reverse charge & ενδοκοινοτικών πράξεων.

·  Pro-rata για μικτή δραστηριότητα.

·  Cut-off δαπανών – αγορές/τιμολόγια προς το τέλος της περιόδου, όταν συμφέρει.

·  Προβλέψεις ρευστότητας για την προθεσμία ΦΠΑ.

8) Συχνές ερωτήσεις (Q&A)

Q1. Δεν πληρώθηκα ακόμη· αποδίδω ΦΠΑ;

A. Ναι, αν δεν υπάγεσαι στο 39β. Η υποχρέωση γεννιέται με έκδοση τιμολογίου.

Q2. Αγορές από Facebook/Google (ΕΕ) έχουν ΦΠΑ;

A. Εφαρμόζεται reverse charge: το λογιστικοποιείς ως εκροή & εισροή. Ουδέτερο ποσό, όχι ουδέτερο υποχρεώσεων (υποβολή/χαρακτηρισμός).

Q3. Πότε δεν εκπίπτει ο ΦΠΑ μιας δαπάνης;

A. Όταν δεν αφορά τη δραστηριότητα, δεν υπάρχει νόμιμο παραστατικό στο ΑΦΜ σου, δεν έχει διαβιβαστεί ορθά στο myDATA, ή αν υπάγεται σε κατηγορία με περιορισμό/απαγόρευση έκπτωσης από τον ΚΦΠΑ.

Q4. Έχω πιστωτικό ΦΠΑ — τι κάνω;

A. Συμψηφισμός με επόμενες περιόδους ή επιστροφή με αίτηση και δικαιολογητικά.

Q5. Μπορώ να μειώσω “νόμιμα” τον πληρωτέο ΦΠΑ;

A. Με ορθή έκπτωση εισροών, σωστό timing αγορών, επιλογή 39β όπου συμφέρει, pro-rata βελτιστοποίηση και σωστή τιμολόγηση (ειδικά καθεστώτα/μηδενικοί συντελεστές όπου ισχύουν).

9) Η στρατηγική που προτείνουμε (Tax Advisory)

1.    Χαρτογράφηση ΦΠΑ στον κύκλο πωλήσεων–εισπράξεων σου .

2.    Ρύθμιση καθεστώτος: εξέταση προϋποθέσεων για άρθρο 39β.

3.    Πολιτική δαπανών: Ισχυροποίηση εξόδων & τεκμηρίωση για μέγιστη έκπτωση.

4.    myDATA : κανόνες, ρόλοι, μηνιαία συμφωνία.

5.    Cash-flow plan ΦΠΑ: forecast ανά μήνα/τρίμηνο.

6.    Pro-rata management (για μικτούς): ετήσια αναθεώρηση – μειώνουμε απώλειες.

10) Νομικές αναφορές & πλαίσιο

·  Ν. 2859/2000 (Κώδικας ΦΠΑ): φορολογητέες πράξεις, συντελεστές, βάση επιβολής, δικαίωμα έκπτωσης (ιδίως άρθρα για δικαίωμα και περιορισμούς έκπτωσης, αναλογική έκπτωση/pro-rata, δηλώσεις & προθεσμίες, ειδικά καθεστώτα όπως άρθρο 39β).

·  Οδηγία 2006/112/ΕΚ (ΕΕ) – γενικό πλαίσιο ΦΠΑ στην ΕΕ.

·  Ερμηνευτικές εγκύκλιοι (ενδεικτικά) για δικαίωμα έκπτωσης και myDATA (χαρακτηρισμοί/διαβίβαση).

Σημ.: Οι ειδικές εξαιρέσεις/περιορισμοί στην έκπτωση ΦΠΑ για κατηγορίες δαπανών και οχημάτων ρυθμίζονται από τον ΚΦΠΑ και σχετικές εγκυκλίους. Η εφαρμογή τους γίνεται κατά περίπτωση.

📈 Πρακτική Εφαρμογή – “ΦΠΑ ως δείκτης ταμειακής πειθαρχίας”

Ο ΦΠΑ αντιπροσωπεύει περίπου 19%–24% του κύκλου εργασιών στις περισσότερες επιχειρήσεις.

Επομένως:

1 στα 5 ευρώ που εισπράττει μια επιχείρηση δεν είναι δικό της.

Ο μη προγραμματισμός οδηγεί σε “πλασματικά” ταμειακά υπόλοιπα.

Οι επιχειρήσεις που διαχωρίζουν τον ΦΠΑ (σε ξεχωριστό IBAN) έχουν 30–40% χαμηλότερο ποσοστό καθυστερήσεων σε φορολογικές πληρωμές (σύμφωνα με στοιχεία φοροτεχνικών ενώσεων).

Συμπερασματικά

Το ΦΠΑ δεν είναι “άλλος ένας φόρος”. Είναι μηχανισμός που, αν τον κατανοήσεις και τον οργανώσεις, μετατρέπεται από απειλή ρευστότητας σε εργαλείο προβλεψιμότητας.

Ο ΦΠΑ δεν επηρεάζει τα καθαρά κέρδη της επιχείρησης, αλλά επηρεάζει τη ρευστότητα της.

Αν και αποτελεί “διαμεσολαβητικό φόρο”, η χρονική διαφορά μεταξύ είσπραξης εσόδων και πληρωμής ΦΠΑ συχνά δημιουργεί πιεστικό χρηματοδοτικό κενό.

Πρόβλεψε καλύτερα το Φ.Π.Α., προστάτεψε την ρευστότητα σου.